امروزه تمایلات زیادي براي درك ماهیت حکمرانی به عنوان ابزار ارتقاء فرایند توسعه یافتگی وجوددارد. نهادهاي مالی بینالمللی نظیر بانک جهانی و صندوق بینالمللی پول همگی بر این عقیده اند که حکمرانی خوب یک ضرورت حیاتی براي کمک به تحقق برنامه هاي توسعه است. در دهههاي اخیر و مخصوصاً در دهه 90 میلادي تحقیقات زیادي توسط محققان در مورد مدیریت دولتی و انتخاب بهترین چارچوب حاکمیتی دولت صورت گرفته است که در این میان تحقیقات بانک جهانی از جایگاه خاصی برخوردار است. حکمرانی مفهوم گستردهاي است که با حوزههایی چون محیط اقتصادي و یا به عبارتی امنیت اقتصادي، سیاست، اجتماع و حقوق ارتباط مستقیم دارد.
بانک جهانی در گزارش سال 1997 که تحت عنوان “نقش دولت در جهان در حال تحول” منتشر شد نه تنها بر نقش تعیینکننده دولت در تغییر و تحولات اقتصادي اشاره کرده است، بلکه دامنه بحث هاي نظري و تجربی در مورد کارکرد دولت را در سطح جهانی گسترش داد که در نهایت سلسله مباحث مذکور به تعیین مفهوم حکمرانی منتهی گردید. بانک جهانی، حکمرانی را شیوه استفاده از قدرت در مدیریت منابع اقتصادي و اجتماعی براي دستیابی به توسعه پایدار تعریف میکند.
مطابق این تعریف، کشورهاي عضو باید به بهبود ساز و کارهاي تخصیص منابع، فرایندهاي تدوین، انتخاب واجراي خط مشیها و روابط بین شهروندان و حکومت بپردازند. این بانک سه جنبه متمایز را به شرح زیر مطرح ساخته است:
1- شکل رژیم سیاسی؛ 2- فرایند اعمال اقتدار در مدیریت منابع اقتص ادي و اجتماعی براي توسعه؛3- ظرفیت حکومت براي طراحی و تدوین و اجراي خطمشیها و وظایف اجرایی.
همچنین بانک جهانی ، حکمرانی خوب را براساس شش شاخص تعریف میکند و براساس این شاخص ها وضعیت حکمرانی خوب را هر دو سال یکبار در دوره2002-1996 و به صورت سالیانه از سال 2002 به بعد در کشورهاي مختلف مورد ارزیابی قرار میدهد که این شاخصها عبارتند از:
در این تعریف هر اندازه ویژگیهاي مثبت مانند حاکمیت قانون، پاسخگویی و اثربخشی دولت در یک جامعه بیشتر باشد و فساد، مقررات اضافی و بیثباتی سیاسی و خشونت کمتر باشد، حکمرانی در آن جامعه براي نیل به
توسعه مناسبتر است.
در این نظریه، ضمن پذیرش دخالت منطقی دولت بر نقش تسهیلگري آن تأکید میشود و با رویکرد توسعه سیاسی و دموکراسی بر نقش مهم دولت در بسترسازي به منظور تقویت نهادهاي مدنی، آزاديهاي اجتماعی تأکید میشود. همچنین در حکمرانی خوب بین سه رکن اصلی دولت، جامعه مدنی و بخش خصوصی ارتباط نزدیکی وجود دارد، شراکت موجود سبب میشود که از امور عمومی به شکل صحیحتر و بهینهتري بهرهبرداري شود. ارتباط صحیح موجود بین سه رکن فوق زمینه را براي تحقق حکمرانی خوب در ابعاد مختلف میسر میسازد و در حکمرانی خوب این سه رکن به عنوان فعالان اصلی محسوب میشود (کمیجانی و سلاطین، 1387).
همچنین موسسه WGI این شاخصها را مورد بررسی قرار داده و در سایت ذیل ارائه میدهد
http://info.worldbank.org/governance/wgi/
The Worldwide Governance Indicators (WGI) project reports aggregate and individual governance indicators for over 200 countries and territories over the period 1996–2020, for six dimensions of governance:
Voice and Accountability
Political Stability and Absence of Violence/Terrorism
Government Effectiveness
Regulatory Quality
Rule of Law
Control of Corruption
These aggregate indicators combine the views of a large number of enterprise, citizen and expert survey respondents in industrial and developing countries. They are based on over 30 individual data sources produced by a variety of survey institutes, think tanks, non-governmental organizations, international organizations, and private sector firms.
The WGI are produced by:
Daniel Kaufmann, Nonresident Fellow, Brookings Institution, and President Emeritus, Natural Resource Governance Institute (NRGI)
Aart Kraay, World Bank, Development Economics
| Voice and Accountability | Political Stability NoViolence | GovernmentEffectiveness | Regulatory Quality | Rule of Law | Control of Corruption | |
| صدا و پاسخگویی | ثبات سیاسی بدون خشونت | اثربخشی دولت | کیفیت نظارتی | حاکمیت قانون | کنترل فساد | |
| 1996 | -0/95 | -0/32 | -0/60 | -1/42 | -0/94 | -0/48 |
| 1997 | -0/95 | -0/32 | -0/60 | -1/42 | -0/94 | -0/48 |
| 1998 | -0/86 | -0/69 | -0/48 | -1/64 | -0/67 | -0/45 |
| 1999 | -0/86 | -0/69 | -0/48 | -1/64 | -0/67 | -0/45 |
| 2000 | -0/93 | -0/73 | -0/49 | -1/65 | -0/51 | -0/40 |
| 2001 | -0/93 | -0/73 | -0/49 | -1/65 | -0/51 | -0/40 |
| 2002 | -1/08 | -0/77 | -0/54 | -1/29 | -0/78 | -0/19 |
| 2003 | -1/25 | -0/78 | -0/47 | -1/18 | -0/64 | -0/27 |
| 2004 | -1/23 | -0/76 | -0/44 | -1/26 | -0/66 | -0/39 |
| 2005 | -1/28 | -0/78 | -0/62 | -1/20 | -0/83 | -0/48 |
| 2006 | -1/50 | -1/04 | -0/53 | -1/46 | -0/95 | -0/48 |
| 2007 | -1/55 | -0/93 | -0/61 | -1/62 | -0/97 | -0/55 |
| 2008 | -1/57 | -0/94 | -0/64 | -1/63 | -0/91 | -0/78 |
| 2009 | -1/58 | -1/56 | -0/55 | -1/72 | -0/97 | -0/84 |
| 2010 | -1/61 | -1/63 | -0/48 | -1/71 | -1/02 | -0/95 |
| 2011 | -1/58 | -1/42 | -0/43 | -1/52 | -0/97 | -0/87 |
| 2012 | -1/60 | -1/32 | -0/53 | -1/43 | -0/92 | -0/79 |
| 2013 | -1/61 | -1/25 | -0/68 | -1/49 | -1/00 | -0/69 |
| 2014 | -1/58 | -0/87 | -0/43 | -1/46 | -1/06 | -0/62 |
| 2015 | -1/51 | -0/93 | -0/21 | -1/31 | -0/92 | -0/60 |
| 2016 | -1/34 | -0/81 | -0/19 | -1/23 | -0/68 | -0/71 |
| 2017 | -1/30 | -0/93 | -0/20 | -1/20 | -0/68 | -0/81 |
| 2018 | -1/32 | -1/34 | -0/43 | -1/38 | -0/69 | -0/96 |
| 2019 | -1/37 | -1/70 | -0/55 | -1/42 | -0/75 | -1/05 |
مأخذ: The Worldwide Governance Indicators (WGI)
بهمن خانعلی زاده
دكتري اقتصاد مالی، گروه اقتصاد، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامي، زنجان، ایران
منابع
کمیجانی، اکبر. سلاطین، پروانه (1389)، تاثیر حکمرانی خوب بر رشد اقتصادی در کشورهای منتخب، فصلنامه مدلسازی اقتصادی، سال دوم، شماره 2، صص24-1.