اوراق مشتقه

بازار مالی، بازاری است که در آن دارایی‌های مالی اوراق بهادار از قبیل سهام و اوراق قرضه خرید و فروش می شوند. در بازارهای مالی زمانی وجود انتقال می‌یابند که یک طرف معامله دارایی‌های مالی را خریداری می‌کند. بازارهای مالی جریان انتقال وجوه را تسهیل می‌کنند و بدین ترتیب امکان سرمایه‌گذاری خانواده‌ها، بنگاه‌های تجاری و نهادهای دولتی را فراهم می‌سازند.

 بازارهای مالی، منابع پولی را از بازارهای دارای وجوه اضافی به بازارهای نیازمند به این منابع انتقال می‌دهند این بازارها امکان دریافت وام دانشجویی برای دانشجویان دریافت وام‌های اوراق رهنی برای خانوارها، مخارج توسعه برای واحدهای تجاری و مخارج دولت ها را تامین می‌کنند. بدون بازارهای مالی امکان رشد شرکت‌ها و عرضه انواع خدمات توسط دولت وجود نخواهد داشت.

خانوارها و واحدهای تجاری که سرمایه بازارهای مالی را تامین می‌کنند بابت سرمایه‌گذاری خود سود دریافت می‌کنند. این سود برای اطمینان از عرضه منابع بازارهای مالی ضروری است. در صورت عدم عرضه منابع، بازارهای مالی نمی‌توانند پول را به بخش‌های نیازمند انتقال دهند. مشارکت‌کنندگان اصلی در بازارهای مالی را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:

1. خانوارها
2. بنگاه‌های تجاری
3. نهادهای دولتی

 ضمناً خاطر نشان می‌سازد که بازارهای پولی، بازار سرمایه، بازار کالا، بازار بیمه و بازارهای ارز‌های خارجی از انواع دیگر بازارهای مالی در کنار بازار ابزار مشتقه می‌باشند.

ابزارهای مشتقه قراردادهایی است که ارزش آنها مستقیماً به ارزش سایر اوراق بهادار‌ها، نرخ بهره بازار، قیمت موجودی کالا یا شاخص‌های مالی بستگی دارد. اوراق مشتقه می‌توانند ریسک‌هایی را که شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران با آن مواجه‌اند را کنترل کنند. این دلیلی است که اوراق مشتقه را اغلب به عنوان ابزار کنترل ریسک می‌شناسند.

 مشتقات بخش مهمی در بازارهای مالی جهان را دارند و برای استفاده‌کنندگان نهایی نیز موقعیتی را فراهم می نمایند که ریسک مالی در ارتباط با داد و ستد‌ها را بهتر مدیریت نمایند. رشد سریع و افزایش پیچیدگی‌های مشتقات تقاضای استفاده کنندگان نهایی را در پیدا کردن راهی برای مدیریت بهتر ریسک‌های مالی افزایش داده و نیز ظرفیت‌هایی را برای استفاده از خدمات مالی برای پاسخگویی به تقاضای بازار افزایش می‌دهد.

 همانطور که اشاره گردید اوراق مشتقه به نوعی از قراردادهای مالی اطلاق می‌شود که ارزش خود را از سایر دارایی‌های دیگر (دارایی پایه) می‌گیرند. دارای پایه می‌تواند به شکل سهام، اوراق قرضه، کالا، نرخ‌های بهره یا هر نوع دارای دیگر باشند. اوراق مشتقه ابزارهایی جهت کاهش یا انتقال ریسک هستند و فاصله زمانی تا اعمال آنها کمک می‌کند تا ریسک آن‌ها تعطیل گردد. امروز اوراق مشتقه در قالب چهار نوع قرارداد مشتقه اصلی مورد معامله قرار می‌گیرند که عبارتند از:

 قراردادهای آتی (Future Contracts)

 قراردادهای سلف (Forward Contracts)

 قراردادهای اختیار معامله (Options)

 قراردادهای معاوضه (Swaps)

نویسنده: دکتر بهمن خانعلی زاده